Hiến pháp 1946 đặt nền tảng của chế độ
Ngày 20/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 34/SL lập Ban dự thảo Hiến pháp gồm 7 thành viên: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Cố vấn Vĩnh Thụy (tức vua Bảo Đại đã thoái vị), ông Đặng Thai Mai, ông Vũ Trọng Khánh - Bộ trưởng Bộ Tư pháp, ông Lê Văn Hiến - Bộ trưởng Bộ Lao động, ông Nguyễn Lương Bằng và ông Đặng Xuân Khu (tức Tổng Bí thư Trường Chinh). Ban dự thảo Hiến pháp làm việc dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Trường Chinh.
Sau đó, một bản dự thảo Hiến pháp được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao cho Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh nghiên cứu để thảo luận và bổ sung. Kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa I (tháng 10/1946) đã thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà: Hiến pháp 1946. Đây là bản Hiến pháp “đặt nền tảng vững chắc cho Nhà nước ta, cho chế độ ta” như đánh giá của Đại biểu Quốc hội Cù Huy Cận.
Kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, trong tình hình đất nước chia cắt làm 2 miền, Quốc hội khoá I đã quyết định sửa đổi Hiến pháp. Nhiệm vụ Trưởng ban sửa đổi Hiến pháp được giao cho đồng chí Trường Chinh gánh vác. Ngày 31/12/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh công bố Hiến pháp 1959. Bản Hiến pháp này phù hợp với tình hình đất nước có chiến tranh và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc lúc đó.
Đầu năm 1976, cuộc Tổng tuyển cử thống nhất đất nước thành công tốt đẹp. Tháng 7/1976, Quốc hội thống nhất họp phiên đầu tiên đã quyết định xây dựng bản Hiến pháp mới. Quốc hội cử ra Ủy ban Dự thảo Hiến pháp (gồm Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng trong Chính phủ, các vị nhân sĩ, trí thức, luật gia… đều là Đại biểu Quốc hội) do đồng chí Trường Chinh làm Chủ tịch Ủy ban.
Hiến pháp 1980 đưa đất nước tiến lên
Ông Nguyễn Giáp - nguyên Thư ký Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Quốc hội và Hội đồng Nhà nước) - kể lại: “Ủy ban Dự thảo Hiến pháp họp, cử ra Ban Thường trực để trực tiếp chấp bút soạn thảo từng phần của dự thảo Hiến pháp mới... Hằng ngày, Ban Thường trực làm việc chủ yếu ở 35 Ngô Quyền”.
Để chuẩn bị xây dựng dự thảo Hiến pháp và giúp cho Ban Thường trực có thêm tài liệu tham khảo, Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh làm việc với Bộ trưởng Bộ Ngoại giao đề nghị tập hợp các bản Hiến pháp, dịch ra tiếng Việt.
Thời gian đầu làm việc của Ban Thường trực, Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh nói đại ý: Chúng ta có vinh dự được tham gia xây dựng bản Hiến pháp lần này của nước ta, chúng ta cần nghiên cứu kỹ hai bản Hiến pháp năm 1946 và Hiến pháp năm 1959 mà Bác Hồ đã chỉ đạo xây dựng để kế thừa, phát triển. Đồng thời, phải tham khảo các Hiến pháp của bạn. Song, điều chúng ta nên quan tâm hơn cả là ta đã có chính quyền hơn 30 năm trên một nửa đất nước, bây giờ đất nước đã thống nhất, ta cần có một bản Hiến pháp thích hợp để quản lý xã hội, giúp cho nước nhà phát triển hài hòa trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội....
Cuối tháng 8/1976, dự thảo Hiến pháp đã hình thành bản sơ thảo. Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh hằng ngày đến 35 Ngô Quyền làm việc với Ban Thường trực Dự thảo Hiến pháp. Ngày 18/12/1980, Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khoá VI đã thông qua Hiến pháp năm 1980. Sau đó, Quyền Chủ tịch Nước Nguyễn Hữu Thọ đã ký Sắc lệnh công bố bản Hiến pháp này.
Hiến pháp 1980 như nhận xét của Ban Chấp hành Trung ương Đảng là: Một bản Hiến pháp tốt để động viên toàn dân sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đưa đất nước tiến lên./.
.jpg)
