Năm 1649, vua Lê Chân Tông băng hà khi mới tròn 20 tuổi sau 6 năm trị vì. Chúa Trịnh Tráng cùng quần thần vào cung rước Thượng hoàng Lê Thần Tông trở lại chấp chính. Đây là lần lên ngôi thứ hai của nhà vua. Năm này, vua Lê Thần Tông 48 tuổi. Daniel Tavernier mô tả lễ đăng quang của nhà vua như sau:
“Chúa Trịnh cùng các võ quan, nội các viện, các quan đô tổng binh, thừa chính sứ đến tư thất tân vương, dâng áo bào để ngài mặc, rồi rước vua Lê Thần Tông lên mình voi đến chính điện đã phủ vóc vàng và vóc bạc. Tân vương ngự lên ngai, các quan đều phủ phục rồi đứng dậy cúi đầu (vái ngài), giơ hai bàn tay chắp liền lên trời và tuyên thệ trung thành với ngài. Vua Lê Thần Tông ban cho mỗi vị 4 lạng vàng và 6 lạng bạc, chúa Trịnh được 20 lạng vàng và 40 lạng bạc. Quan đứng đầu nội các được 10 lạng vàng và 20 lạng bạc”.
Chúa Trịnh và các quan hành lễ xong, 3 loạt thần công đặt xung quanh thành và 3 loạt súng trường đặt trong một cánh đồng gần đấy đồng loạt bắn mừng. Daniel Tavernier mô tả tiếp: “Tân vương liền ngự kiệu; chúa Trịnh và quan tổng lý nội các cưỡi ngựa đi đầu tiến vào nội cung. Các vương phi, công chúa, các mệnh phụ đến lạy chào! Xong rồi các quan vào dự tiệc yến”. Yến tiệc, tuồng hát, đốt pháo bông mừng nhà vua đăng quang suốt cả đêm. Sáng hôm sau, binh lính cùng các võ quan đều về kinh đông đủ.
“Tân vương ngự kiệu 16 người khiêng, có chúa Trịnh và quan tổng lý nội các cưỡi ngựa đi dẫn đầu, ra khỏi cung, theo sau có nhiều võ quan đi bộ - Daniel Tavernier kể tỉ mỉ - Kèm với kiệu, có bọn con hát múa chung quanh, có phường bát âm thổi sáo, thổi kèn, đánh trống ầm ĩ, vang trời. Ra đến chỗ dàn binh, tân vương bước xuống kiệu và ngự lên trên một thớt voi trận đã dạn với tiếng súng và pháo thăng thiên. Tân vương ngự voi ra giữa ba quân và các võ tướng ra tuyên thệ. Ngài ban cho chủ tướng mỗi người 1 lạng vàng và 2 lạng bạc; cho mỗi võ quan tùy thuộc 1 lạng bạc và nửa lạng vàng. Lính mỗi người được thưởng 2 tháng lương. Nhận thưởng rồi thì quân lính bắn súng đoạn rút về trại đã dựng sẵn, ăn uống suốt một đêm”.
Còn đức vua đến một tòa lầu bằng gỗ sơn son thếp vàng dựng trong cánh đồng ngự đêm ở đấy, trước yến tiệc, sau xem pháo thăng thiên và con hát vui ca nhảy múa. Hôm sau, nhà vua ngự voi về thành.
“Về đến cung, ngài ra ngự ngai và ban thưởng cho những thợ đã chế ra pháo bông, bọn ca vũ và tất cả những người đã tổ chức nên các cuộc vui tối hôm trước và đã làm cho ngày hội ấy được linh đình. Rồi ngài cho phép chúng dân và hai đại biểu phường buôn, phường thợ vào bệ kiến. Hai người đọc chúc từ, thay mặt dân Kẻ Chợ (Hà Nội) nguyện trung thành với ngài; vua ban thưởng cho phường buôn 50 lạng vàng và 300 lạng bạc, phường thợ 20 lạng vàng và 100 lạng bạc”.
Những người này lạy tạ nhà vua ra về, họ bỏ thêm tiền riêng ra mở tiệc ăn uống và mở hội vui xuân trong hơn một tuần. Đầu tuần thứ hai sau lễ đăng quang, vua Lê Thần Tông cưỡi voi trận ngự đến một cánh đồng rộng. Võ quan trong triều và 12.000 người lính đã tuyển lựa riêng đi hộ giá. Cánh đồng đã lập sẵn 3 tòa lầu: 1 tòa cho vua, 1 tòa cho chúa, 1 tòa cho quan đứng đầu nội các và vô số nhà nhỏ cho người tùy giá. Ba tòa lầu dựng bên bờ sông; trên mặt sông đã sắp sẵn nhiều thuyền sơn son thếp vàng rực rỡ; có một chiếc “thủy sư” vừa lớn vừa đẹp hơn cả.
Hết tuần, vua Lê Thần Tông trở về hoàng cung. Daniel Tavernier cho biết:
“Trong bảy hôm vua ngự ở đây, ngài xem các cuộc thủy chiến, các cuộc bơi chải. Thuyền nào bơi hơn các thuyền khác thì được thưởng. Hết tuần thứ hai này, trước khi ngự về cung, tân vương ban cho thủy binh 2 tháng lương, cũng như ngài đã ban cho bộ binh 2 tháng lương hôm đăng quang”.
Ghi chép của Daniel Tavernier đã được anh trai ông - thương nhân buôn ngọc Jean Baptiste Tavernier (1605 - 1689) chỉnh lý, bổ sung, hoàn thiện để cho ra đời “Tập du ký mới và kỳ thú về Vương quốc Đàng Ngoài” xuất bản lần đầu vào năm 1681 tại Paris. Hơn 200 năm sau, nhà báo Thiện Chân - Nguyễn Trọng Phấn (1910 - 1996) dịch và đăng trên Tạp chí Thanh Nghị, sau đó được in trong sách “Xã hội Việt Nam từ thế kỷ 17” (Nxb Tổng hợp TP.HCM, 2016)./.
.jpg)
