Trong những năm làm Tuần phủ Phú Thọ (1915 - 1921), Lê Trung Ngọc đã dành nhiều tâm huyết và công sức tu bổ, tôn tạo đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương. Ông nhận thấy tại xã Hy Cương, phủ Lâm Thao có lăng miếu thờ phụng Quốc Tổ Hùng Vương, hàng năm nhân dân cả nước nô nức tìm đến lễ bái. Họ thường tự chọn ngày tốt theo bản mệnh từng người vào các tháng trong suốt cả năm, song tập trung vào mùa xuân và mùa thu chứ không định rõ ngày nào.
Trong khi đó, tục lệ của dân bản xã lại lấy ngày 11/3 âm lịch hằng năm kết hợp với thờ thổ công, thổ địa, thổ kỳ làm lễ tế tổ tại Hùng Vương Tổ miếu. Như vậy, thời gian lễ bái duy trì kéo dài triền miên, vừa tốn kém tiền của, lãng phí thời gian lại vừa phân giảm lòng thành kính cũng như sự trang nghiêm tri ân công đức các Vua Hùng.
Đầu năm 1917, Tuần phủ Lê Trung Ngọc trực tiếp làm bản tấu trình với Bộ Lễ xin định lệ hằng năm lấy ngày 10/3 âm lịch để tổ chức quốc lễ Giỗ Tổ Hùng Vương - trước một ngày so với ngày hội tế Hùng Vương, thổ công, thổ địa, thổ kỳ của dân xã bản hạt. Đồng thời, ông cũng xin miễn trừ các khoản đóng góp của nhân dân địa phương vào các kỳ tế lễ mùa thu.
Ngày 25/7/1917, đời vua Khải Định triều Nguyễn, Bộ Lễ ban hành công văn phúc đáp và chính thức định lệ ngày quốc tế/ quốc lễ - Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày 10/3 âm lịch và quy định nghi thức, nghi lễ, lễ vật tế Tổ hằng năm.
Bia “Hùng Vương từ khảo” do Tham tri Bùi Ngọc Hoàn lập năm Bảo Đại thứ 15 (1940) đặt ở Đền Thượng, xác nhận: “Trước đây, ngày quốc tế lấy vào mùa thu làm định kỳ. Đến năm Khải Định thứ hai (dương lịch là năm 1917), Tuần phủ Phú Thọ (là) Lê Trung Ngọc có công văn xin Bộ Lễ ấn định ngày mồng 10 tháng 3 hằng năm làm ngày quốc tế, tức trước ngày Giỗ tổ Hùng Vương đời thứ 18 một ngày. Còn ngày giỗ (11 tháng Ba) do dân sở tại làm lễ”.
Tên tuổi quan Tuần phủ Lê Trung Ngọc kể từ đó được sử sách ghi chép với tư cách ông là tác giả của việc định lệ Quốc lễ Giỗ Tổ Hùng Vương vào ngày 10/3.
Tuần phủ Lê Trung Ngọc (1867 - 1928), sinh ra trong một gia đình Nho học; quê ở làng Liên Thành (xưa là ấp Tân Quảng), tổng Dương Minh, huyện Bình Dương, tỉnh Chợ Lớn (nay là phường 5 và phường 6, quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh).
Năm 1883, sau khi học xong trường Hậu Bổ Cây Mai Sài Gòn (Collège dés Stagiaires), ông ra Bắc làm việc trong chính quyền các cấp của triều đình nhà Nguyễn. Từ tháng 1/1903, ông lần lượt làm Tuần phủ các tỉnh Bắc Ninh, Sơn Tây, Bắc Giang, Quảng Yên, Phú Thọ, rồi Tổng đốc tỉnh Hải Dương, Chánh tòa Thượng thẩm Hà Nội. Tháng 7/1927, ông nghỉ hưu tại Hà Nội và mất tại đây 1 năm sau đó, hưởng thọ 62 tuổi.
Ngày 10/3 âm lịch hàng năm đã trở thành một ngày Quốc lễ thiêng liêng trọng đại đối với cả dân tộc Việt Nam: Ngày Giỗ Tổ./.
.jpg)
